Delüzyonel bozukluk, kalıcı ve değiştirilemeyen, hallüsinasyonların, disorganize düşünce ve davranışların, anormal affektin eşlik etmediği inatçı, bizar olmayan delüzyonlardan oluşur. Kişilik genellikle bozulmaz. Hastalarda, genelde fonksiyonel kapasiteleri yüksek olmalarına rağmen, aşırı duyarlı ve sürekli tetikte olduklarından sosyal ortamlardan izole olabilirler.
Ortalama 40'lı yaşlarda ortaya çıkar.
Etyopatogenez
Bazal ganglion ve limbik sistemlerinde değişik bozukluklar olabilir. Ancak, delüzyonel zoukluk asıl psikososyal orijinlidir. Fiziksek ya da psikolojik istismar, zalim, sebatsız ya da güvenilmeyen ebeveynler, baskıcı, mükemmeliyetçi bakıcılar bu kişilerin hayatlarında görülebilir. Sağırlık, körlük, sosyal izolasyon, yalnızlık, göç ve diğer çevre değişiklikleri, ileri yaş diğer risk faktörleri arasındadır.
Hastalar, kabul edilmeyen fikirlerini, duygularını savunma olarak projekte ederler. Utanç, küçük düşme, aşağılık duygularını reddederek, reaksiyon formasyonuyla grandiyözite gibi tam tersine çevirirler ve kabul etmedikleri duyguları başkalarına yansıtırlar.
Belirti ve Bulgular
- Bizar olmayan ve en az 1 ay süren delüzyonlar
- Şizofreni A ölçütlerinin karşılanmaması (hezeyanlar, halüsinasyonlar, disorganize davranışlar, katatoni, negatif belirtiler)
- İşlevselliğin korunmuş olması
- Delüzyonlarla birlikte duygudurum bozuklukları olsa bile, delüzyonel epizodlara kıyasla kısa sürmesi
- Organik bir bozukluk olmaması
Alt Tipleri
Erotomanik Tip: Ulaşamayacağı, genellikle kendisinden üstün konumdaki kişilerin kendisine aşık olduğunu düşünme
Grandiyöz Tip: Çok değerli, güçlü, bilgili ya da meşhur birisi olduğunu düşünme
Kıskanç Tip: Cinsel eşinin kendisini aldattığını düşünme
Persekütif Tip: (en sık görülen tip) Düşmanlık göreceğini, takip edildiğini, tüm davranışlarının izlendiğini, öldürüleceğini düşünme
Somatik Tip: Fiziksel bir kusuru ya da medikal bir hastalığı olduğunu düşünme
Karışık Tip: Birkaç tip bir arada olur.
Ayırıcı Tanı
Delüzyonla ortaya çıkabilen nörolojik ve medikal durumlar:
- Bazal ganglia hastalıkları (Parkinson, Huntington)
- B12, folat, tiamin, niasin eksikliği
- Deliryum
- Demans (Alzheimer, Pick's)
- Endokrinopatiler (adrenal, tiroid, paratiroid)
- Limbik sistem patolojileri (epilepsi, serebrovasküler hastalıklar, tümör)
- Madde kullanımı (amfetamin, antikolinerjikler, antidepresanlar, antihipertansifler, antitüberkülozlar, antiparkinson ajanları, simetidin, kokain, disülfiram, halüsinojenler)
- Sistemik (hepatik ensefelopati, hiperkalsemi, hiposlisemi, porfiri, üremi)
Delüzyonel bozuklukla ayırıcı tanısı yapılması gereken psikiyatrik hastalıklar:
- Paronoid kişilik bozukluğu
- Paronoid şizofreni
- Majör depresif bozukluk
- Bipolar I Bozukluk
Tedavi
Hastaların %30-50'sinde, bozukluk kronikleşir. Farmakolojik tedaviye yanıtları ise, delüzyonları olan şizofreni ya da duygudurum bozuklukları hastalarından daha kötüdür. Antipsikotiklerle tedavi edilmelidirler,genellikle ysek dozlara yanıt veririler. Hastalarda güven eksikliği olduğundan psikoterapi de zordur. Ancak, hastaların çoğu bir işte çalışabilirler yaşamlarını daha çok çevrelerine rahatsızlık vererek sürdürürler..
Hasta tehlikeli olduğunda ya da suisid düşünceleri olduğunda hospitalize edilmelidir.